Nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatini yanada rivojlantirishga qaratilgan qonun loyihasi ishlab chiqildi
Ma’lumki, jamiyatda fuqarolik jamiyati institutlari, jumladan nodavlat notijorat tashkilotlarining rivojlanib borishi mamlakatning demokratik taraqqiyotida muhim jarayon hisoblanadi. NNTlar davlat va jamiyat o‘rtasida ko‘prik vazifasini bajarib, ijtimoiy muammolarni hal etishda faol ishtirok etadi. Shu sababdan ularning faoliyatini tartibga soluvchi qonunchilik normalarining takomillashtirilishi ushbu sohada rivojlanish uchun qator imkoniyatlarga yo‘l ochadi.
Ayni paytda muhokamaga qo‘yilgan, “Milliy tiklanish” demokratik partiyasi fraksiyasi deputatlari tashabbusi bilan ishlab chiqilgan “O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga qo‘shimcha va o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risida”gi qonun loyihasi bilan O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksiga, “Nodavlat notijorat tashkilotlari to‘g‘risida”gi, “Jamoat fondlari to‘g‘risida”gi, “Jamoatchilik nazorati to‘g‘risida”gi, “Davlat boji to‘g‘risida”gi Qonunlariga hamda Soliq kodeksiga NNTlarning huquq va manfaatlari himoyasini mustahkamlash, jamoatchilik nazoratining ta’sirchanligi va samaradorligini oshirishga oid o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilmoqda.
Ta’kidlash lozimki, mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan NNTlar va fuqarolik jamiyati institutlarini qiynayotgan muammolar, qolaversa ular tomonidan bildirilgan fikr-mulohazalar asosida ishlab chiqilgan qonun loyihasini bugungi kun talablari doirasida ayni paytida qabul qilinayotgan qonunchilik tashabbusi desak bo‘ladi.
Qonunchilik palatasida birinchi o‘qishda qabul qilingan va jamoatchilik muhokamasiga qo‘yilgan mazkur qonun loyihasi bilan quyidagi muhim o‘zgartirishlar kiritilishi ko‘zda tutilmoqda.
Birinchidan, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksga davlat organlarining mansabdor shaxslari tomonidan NNTlarning faoliyatiga qonunga xilof ravishda aralashganlik uchun ma’muriy javobgarlik belgilanmoqda.
Bu esa NNTning o‘z pirovard maqsadlarini amalga oshirish yo‘lida yanada erkin harakat qilishlari va faoliyatlari davomida uchrashi mumkin bo‘lgan ayrim administrativ to‘siqlarni bartaraf etilishiga xizmat qiladi.
Ikkinchidan, “Jamoatchilik nazorati to‘g‘risida”gi Qonunining 17-moddasida jamoatchilik nazoratining natijalariga ko‘ra tayyorlangan yakuniy hujjatda bayon etilgan axborot, tavsiya va takliflar davlat organlari tomonidan majburiy tartibda ko‘rib chiqilishi hamda ular yuzasidan qonuniy qarorlar qabul qilinishi belgilangan bo‘lsada, yakuniy hujjatni ko‘rib chiqmaganlik uchun javobgarlikka tortishning aniq mexanizmi o‘rnatilmagan edi. Ko‘rib chiqilayotgan qonun loyihasi bilan jamoatchilik nazoratining natijalari bo‘yicha tayyorlangan yakuniy hujjatni davlat organi tomonidan ko‘rib chiqish majburiyati hamda mazkur qonunchilik talabini buzganlik uchun ma’muriy javobgarlik belgilash ko‘zda tutilgan.
Mazkur o‘zgarishlar NNTning joylardagi va mahallalardagi jamoatchilik nazorati tadbirlarining yakunlari bo‘yicha ta’sirchan natijalarga erishishlarini hamda faoliyatida ish samaradorligining oshishini ta’minlaydi.
Uchinchidan, sohadagi ayrim ma’muriy huquqbuzarliklar hususan, NNTlar, shuningdek, ularning vakolatxonalari va filiallarining davlat ro‘yxatidan o‘tmasdan faoliyatini amalga oshirilishi, belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazilmagan ramziy belgilarni ishlatilishi, tadbirlar o‘tkazish haqida xabardor qilish tartibiga rioya qilmaslik, o‘z faoliyati to‘g‘risidagi hisobotlarni taqdim etish tartibini va muddatini buzganlik uchun jarima miqdorlari sezilarli darajada kamaytirilmoqda.
Mazkur yengilliklar NNTlarning byurokratik noqulayliklardan uzoqlashtirgan holda va yumshagan qonunchilik talablari asosida faoliyat yuritishlariga hamda fuqarolik jamiyati instituti sifatida o‘z funksiyalarini yanada erkin amalga oshirishlariga sharoit yaratadi.
Barcha demokratik jamiyatlarda NNTlar o‘zini o‘zi boshqarish organlari sifatida fuqarolarning turli ijtimoiy manfaatlarini himoya qiladi. Fuqarolar o‘z qiziqish va manfaatlarini individual holda emas, balki fuqarolik institutlari – turli NNTlar vositasida amalga oshiradi. NNTlarning faoliyati jamiyatda, ijtimoiy munosabatlarda qanchalik yuqori darajada bo‘lsa, ularda fuqarolarning ishtiroki qanchalar faollashsa, fuqarolik jamiyati tamoyillari shunchalik darajada amal qiladi.
O‘ylaymanki, Qonunchilik palatasi deputatlari tashabbusi asosida ishlab chiqilgan qonun loyihasi bilan kiritilayotgan o‘zgarishlar mamlakatimizda fuqarolik jamiyati institutlarining yanada rivojlanishiga, nodavlat notijorat tashkilotlarini davlat tomonidan yanada qo‘llab-quvvatlashga, ularning faoliyati erkinligi, huquqlari va qonuniy manfaatlari himoya qilinishini ta’minlashga, shaffofligini oshirishga xizmat qiladi.
A.Pardayev,
Demokratik jarayonlarni tahlil
qilish markazi rahbari